De KLM: hoe de trotse zwaan een parasitaire teek werd
Ties Joosten (Follow The Money) heeft het vandaag over een opvallende verandering die hij meent waar te nemen in de manier waarop Nederlandse journalisten over de KLM schrijven.
Image by Pictavio from Pixabay
Ties Joosten: Zoals je weet heb ik een boek geschreven over het bedrijf en voor mijn onderzoek heb ik ook oude krantenberichten geraadpleegd. (Niet voor niets noem ik de makers van de historische krantendatabase Delpher in het dankwoord, zonder die berehandige site was mijn boek er simpelweg niet gekomen.)
Wat in de eerste plaats opviel is hoe veel het er zijn. De KLM behoort tot een selecte groep van misschien drie, vier bedrijven wier prestaties de (economische) krantenpagina’s al een kleine eeuw lang vullen. De KLM heeft een nieuw vliegtuig: journalisten komen kijken. De KLM vervoert haar miljoenste klant: journalisten doen verslag. De KLM viert feest, presenteert kwartaalcijfers, kondigt een nieuwe bestemming aan: nooit laten Nederlandse journalisten verstek gaan.
De toon van de berichtgeving varieert daarbij decennialang van neutraal tot gematigd positief. Positieve economische prestaties worden gevierd, voor tegenvallende prestaties worden verzachtende omstandigheden aangevoerd.
Fabel
In De blauwe fabel beschrijf ik meerdere momenten waarop de KLM staatssteun nodig heeft, maar in de kranten van weleer wordt daarvan zelden een punt gemaakt. Zelfs als er daadwerkelijk een schandaal is binnen het bedrijf, zoals de affaire-De Wit, wordt dat al snel gereduceerd tot een incident met een boze werknemer.
Dat is opvallend, omdat er toch al minimaal een halve eeuw ook wel kritische geluiden klinken over de luchtvaart. Er wordt bijvoorbeeld al meer dan vijftig jaar lang geprotesteerd vanwege het lawaai. Journalisten berichten ook al tientallen jaren over de uitstoot van stoffen die schade toebrengen aan gezondheid, milieu of klimaat. Maar op de een of andere manier komt die kritiek altijd terecht bij Schiphol.
Het heeft zelfs iets schizofreens. Als de KLM de eerste vliegtuigen met straalmotor binnenkrijgt wordt daarvan in de krant feestelijk verslag gedaan. Maar als die vliegtuigen veel herrie blijken te produceren, krijgt Schiphol daarvan de schuld.
Als de KLM overheidsgeld nodig heeft om te kunnen groeien, verschijnen daarover nauwelijks kritische verhalen. Als Schiphol met overheidsgeld een vijfde baan wil aanleggen (mede om het groeiende KLM te kunnen faciliteren) gaat daar een jarenlange strijd aan vooraf en schrijven kranten de ene na de andere kritische beschouwing.
Dat Arjen Lubach het berekenen van geluidsoverlast ‘Schiphollen’ noemt en niet ‘KLM-en’ of iets dergelijk is exemplarisch.
Hoe dan ook, wat ik wil opmerken is dat de fluwelen handschoen met betrekking tot de KLM lijkt te zijn uitgetrokken. NRC Handelsblad stelde afgelopen week vast dat de KLM eigenlijk altijd financieel zwak is geweest: ‘Al decennia overleeft KLM crises slechts met steun van de Nederlandse overheid.’ Volkskrant-columnist Peter de Waard schreef eerder: ‘Als de overheid geen vinger aan de pols houdt, draait de machtige lobbymachine van KLM op volle toeren. Politici, omwonenden en milieuactivisten weten wat dat betekent. Ze worden vermorzeld.’ Zelfs De Telegraaf stelde vorige week vast dat politici ‘woedend’ en ‘teleurgesteld’ zijn en dat de KLM ‘er van langs kreeg’ (al werden die constateringen opgeschreven door de parlementaire redactie en niet door luchtvaartjournalist Yteke de Jong).
De zwaarste veroordeling kwam van de doorgaans toch enigszins sjieke zakenkrant Het Financieele Dagblad. Op de opiniepagina weliswaar, maar geschreven door FD-verslaggever Han Dirk Hekking. Hij schrijft: ‘Onze wolkenridders van weleer blijken roofridders. Het gedrag van KLM lijkt zelfs een beetje op dat van een teek: die zuigt zich vol, en laat zich weer vallen als hij genoeg heeft.’
Wat mij betreft tekent dit een kentering in de media. De sierlijke zwaan is verworden tot parasitaire teek. De liefde van veel journalisten voor de KLM is voorbij.
Heb een fijne week, Ties.
Bron: LinkedIn, 5 juni 2023