Als overheid moet je gemaakte afspraken nakomen

Hoogleraar Bestuurskunde Heinrich Winter van de Rijksuniversiteit Groningen herkent en begrijpt de frustraties van omwonenden van luchthavens in Rotterdam en Limburg. Zij zeggen dat de rijksoverheid een onbetrouwbare partner is in nakomen van luchtvaartafspraken rondom de regionale vliegvelden.

Winter ziet dat de rijksoverheid niet alleen rond Lelystad Airport, maar ook in andere moeilijke dossiers, een tactiek gebruikt die het moeilijk maakt om de overheid aan te spreken op het nakomen van afspraken. Het is gebruikelijk dat de overheid sommige afspraken vervat in boterzachte akkoorden of convenanten, die bij de rechter niet te toetsen zijn.

Voorspelbaar

"Wat je als overheid moet willen, is dat je voorspelbaar bent. Dat burgers begrijpen wat je wilt gaan doen en dat ze je daaraan kunnen houden. Dat geldt in de luchtvaart maar ook in al die dossiers over gaswinning en windmolens bijvoorbeeld."

Bij ingewikkelde dossiers worden afspraken met burgers meestal vastgelegd in zogenaamde akkoorden of convenanten. Als die afspraken later niet worden nageleefd, dan blijkt dat de akkoorden en convenanten geen stand houden bij de rechter. Omdat de afspraken niet in wetgeving zijn vastgelegd, kan de rechter er niets mee. "Convenanten en akkoorden, ze zijn boterzacht", aldus Heinrich Winter.

"Het verbaast me ook wel dat die Alderstafels toch niet zo'n succes blijken te zijn. Daar worden die convenanten gesloten. Dat mensen daar toch achter blijven met het gevoel dat ze bij de poot zijn genomen verbaast me wel."

'Maak de borst maar nat'

In eerdere berichtgeving van RTV Oost worden omwonenden van de vliegroutes naar Lelystad Airport gewaarschuwd voor stelselmatige overlast. "Maak de borst maar nat voor vliegoverlast", zei burgemeester Dieudonné Akkermans van de Limburgse gemeente Eijsden-Margraten.

In Limburg, maar ook in Rotterdam, is al gebleken dat afspraken met de overheid voor de rechter geen stand houden. Oud-Statenlid van de provincie Zuid-Holland Alfred Blokhuizen: "Heel wonderlijk dat afspraken met de rijksoverheid niet kunnen worden gehandhaafd. En dat je vervolgens naar de rechter moet om te horen dat die afspraken niet eens te handhaven zijn."

Blokhuizen spreekt namens 'Bewoners tegen Vliegoverlast Rotterdam Airport'. Deze club heeft inmiddels bijna 35 jaar ervaring en weet dus waar het om gaat.

Burgemeester Akkermans probeert al zeven jaar gehoor te krijgen in Den Haag. Maar zijn klachten worden genegeerd. "Dat heeft te maken met houding en gedrag", aldus de Limburgse burgemeester.

Verzet groeit

Ook Winter ziet liever een betrouwbare overheid. "Je ziet de afgelopen jaren het verzet in Groningen groeien. In deze provincie kun je zien dat de gevolgen van de gaswinning en het stelselmatig negeren van die problemen leiden tot grootschalig wantrouwen van burgers in Noord-Nederland in de overheid. Dat is heftig."

Hij wijst erop wat er zou kunnen gebeuren als de overheid deze werkwijze doorzet. "Je ziet het verzet groeien. Dat gaat soms heel ver, mensen nemen het recht in eigen hand. Hier in Groningen zijn daar genoeg voorbeelden van."

Zelfde tendens

De hoogleraar ziet dezelfde situatie ook ontstaan in Overijssel en Gelderland, waar het verzet tegen de lange laagvliegroutes toeneemt. "Dat is wel een dreiging die er is, je kunt verwachten dat zoiets in Oost-Nederland ook gebeurt. Dat de beweging richting Den Haag gaat ontstaan."

Toch wil Winter niet als doemdenker worden gezien. Volgens hem kan de Haagse politiek het zich niet permitteren om signalen uit de bevolking te blijven negeren. Wederom noemt hij de Groningse gaswinning als voorbeeld, maar deze keer om aan te geven dat er in Den Haag wél wordt geluisterd. "Na jaren is er hier nu een ommekeer in de gaswinning. Niet dat alles meteen geregeld is, maar dat burgerlijke wantrouwen krijgt uiteindelijk wel gehoor."

Volgens hem kan het best zijn "dat daar in Den Haag" op een gegeven moment het idee ontstaat dat ze het anders moeten gaan doen. "Nu een nieuw probleem creëren is niet de oplossing voor Schiphol. Er is - voor burgers in Oost-Nederland - nog geen reden om bij de pakken neer te gaan zitten."

Bron: RTV Oost, Limburg (L1) en Omroep Gelderland, 23 januari 2019