Krimpen in de luchtvaart is opeens geen taboe meer

Altijd dook er weer ruimte op om Schiphol verder te laten groeien. Nu is dat automatisme doorbroken. Een analyse Stikstof

(Toevoeging redactie BTV: waar in dit artikel over Schiphol wordt gesproken, geldt het verhaal ook voor dochteronderneming Rotterdam The Hague Airport)

Wat betekent het voor het stikstofprobleem als het aantal vluchten op de Nederlandse luchthavens wordt gehalveerd of zelfs gedecimeerd? Het is een vraag die wordt opgeworpen door de commissie-Remkes in het advies aan het kabinet. Dit ‘gedachte-experiment’ van Remkes zal toch even slikken zijn geweest voor KLM-topman Pieter Elbers en Schiphol-topman Dick Benschop. Remkes rekende ook de effecten van zo’n drastische interventie uit: het leidt tot een vermindering van maximaal 5 mol stikstof per hectare per jaar.

Remkes stelt echter dat een dusdanige krimp van de Nederlandse luchtvaart ‘niet te verdedigen is’: de verwachte stikstofreductie is daarvoor te beperkt en de gevolgen voor de luchtvaartsector te groot. Komen KLM en Schiphol hier met de schrik vrij? Daar lijkt het niet op. En niet alleen omdat Remkes adviseert dat de luchtvaart alleen mag groeien als de stikstofdepositie afneemt, maar ook vanwege het gedachte-experiment met drastische krimp.

Tot voor kort was nadenken over krimp van de Nederlandse luchtvaart nog iets wat simpelweg niet gebeurde of wat politiek gezien werd als ridicuul.

Plafond

Terug naar de jaren nul. Aan de uitstoot van CO2 of stikstof van vliegtuigen werd toen niet of nauwelijks gedacht. Wel waren er omwonenden bij Schiphol die klaagden over de geluidsoverlast. Politiek oliemannetje Hans Alders kreeg in 2008 voor elkaar dat omwonenden en Schiphol een akkoord sloten over de groei. Schiphol zou alleen groeien met zakelijk verkeer; vakantievluchten zouden verhuizen naar Lelystad. Er kwam een plafond van 500.000 starts en landingen.

Na een periode van krimp tijdens de financiële crisis, werd het vliegschema op Schiphol voller en voller. Allemaal ten behoeve van het Nederlandse bedrijfsleven, dat volgens de luchtvaartlobby enorm in de problemen zou komen als Schiphol als internationaal verkeersknooppunt niet zou mogen uitdijen.

Ondertussen profiteerden ook de almaar toestromende vakantiegangers. Onderscheid maken tussen zakelijk verkeer en vakantieverkeer bleek vanwege Europese mededingingsregels niet mogelijk. Toenmalig topman Jos Nijhuis gaf de mededingingsregels de schuld van de groeistuipen en durfde begin 2017 hardop te dromen over het verleggen van de grens naar 600.000 starts en landingen in 2030.

Maar toen kwamen de omwonenden van het nieuw te openen Lelystad Airport erachter hoe laag de vliegtuigen zouden gaan overvliegen. Actiegroepen ontdekten in de zomer van 2017 fouten in het millieueffectrapport dat nodig was voor de opening van de vakantieluchthaven. Hun protesten leidde tot uitstel van de opening.

Begin 2018 werden ook de milieuorganisaties wakker en begonnen ze de Nederlandse luchtvaart te bestoken vanwege de hoge CO2-uitstoot van het almaar groeiende vliegverkeer en het feit dat de luchthavensector zich niet hoeft te conformeren aan de klimaatdoelstellingen van Parijs. Ondertussen waren ook de omwonenden rond Schiphol niet meer geïnteresseerd in polderen, teleurgesteld als ze waren in alle gebroken beloften. Zelfs de magie van Alders werkte niet meer: hij constateerde begin 2019 dat de belangen van omwonenden en de luchtvaart niet meer op een lijn te krijgen waren.

Schiphol had met Dick Benschop ondertussen een nieuwe topman, die innemender en strategischer opereerde dan Nijhuis. Schiphol wil sinds zijn aantreden in mei 2018 slechts ‘gematigd groeien’. Hoewel milieuclubs en omwonenden hiertegen ageerden, leek deze weg van het midden slim gekozen.

Psychologische barrière

Maar met het advies en het drastische gedachte-experiment van de commissie Remkes lijkt het verhaal van Benschop plotseling iets van de jaren tien, niet meer van de jaren twintig. Het gaat dit keer immers niet om een milieuclub of omwonendenorganisatie die serieus nadenkt over krimp, maar om een door het kabinet ingestelde adviescommissie. Een psychologische barrière is daarmee beslecht. Zo lijkt een stop op de groei of zelfs krimp politiek gezien plotseling een realistische optie.

Bron: Trouw, 15 januari 2020