Remkes geeft signaal af aan luchtvaart: groeien op automatische piloot is voorbij

Een licht geïrriteerde Johan Remkes bleef het vorige week woensdag maar herhalen tegenover journalisten.

Zijn stikstofadvies over de luchtvaart is géén oproep aan de politiek om de groei van Schiphol te beteugelen of de poorten van vakantievliegveld Lelystad Airport gesloten te houden. Remkes' boodschap is dat groei wel degelijk mogelijk is, echter alleen als de sector zijn stikstofuitstoot terugdringt.

Dat is niet het beeld dat de linkse oppositiepartijen GroenLinks en SP én enkele milieugroeperingen schetsten van het rapport. Zo zei GroenLinks-leider Jesse Klaver dat het 'niet anders kan' dan dat dit advies 'het einde betekent voor Lelystad Airport'. Ook in het nieuwe jaar predikt iedere partij in de stikstofdiscussie liever haar eigen waarheid, dan goed te luisteren naar wat een ander probeert te zeggen.

Geen uitzonderingspositie

Toch is het stikstofadvies van Remkes — eerst compenseren, dan pas groeien — een nieuw signaal aan de luchtvaartsector dat de tijden van groei op de automatische piloot echt voorbij zijn. De uitzonderingspositie die de luchtvaart decennialang bedong in discussies over het tegengaan van klimaatverandering, is volgens de VVD-prominent in het stikstofdebat niet houdbaar.

Dat de luchtvaart slechts een geringe bijdrage levert (0,7%-1,1%) aan de totale stikstofuitstoot in Nederland, zeker in vergelijking met bijvoorbeeld het wegverkeer (6,1%) en de landbouw (45%), doet volgens Remkes niet ter zake. Gelet op het draagvlak voor de stikstofmaatregelen in de samenleving noemt de commissie het 'rechtvaardig ten opzichte van andere sectoren' dat ook de luchtvaart 'een evenwichtige bijdrage levert' aan vermindering van de stikstofuitstoot.

Door alle sectoren gelijk te behandelen probeert Remkes ook de angel uit het verhitte stikstofdebat te halen, waarin iedere sector onwelgevallige maatregelen op elkaar probeert af te wentelen. Boeren wijzen naar de luchtvaart, de industrie wijst naar de boeren. Dit 'gejij-bak' brengt volgens Remkes een oplossing voor het stikstofprobleem niet dichterbij.

Blinde vlek

Het is niet het eerste advies dat politici aanspoort om de luchtvaart als een normale bedrijfstak te gaan behandelen. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) stelde april vorig jaar dat het kabinet de luchtvaart strenge klimaatdoelen moet opleggen die de CO₂-uitstoot fors verminderen.

Zo moeten er heldere grenzen komen voor geluidshinder, broeikasgassen en (ultra)fijnstof. 'In het klimaatdebat is de geringe aandacht voor de klimaatgevolgen van de luchtvaart een blinde vlek', zei Rli-lid Niels Koeman destijds in het FD.

Toch blijft onzeker of het kabinet nog deze regeerperiode een einde weet te maken aan de uitzonderingspositie van de luchtvaart. Luchtvaartminister Cora van Nieuwenhuizen gaf afgelopen juli wel een eerste aanzet, toen zij stelde dat de luchtvaartsector de groei voortaan 'moet verdienen'. Alleen als de overlast voor omwonenden drastisch afneemt, kan Schiphol de komende jaren stapsgewijs groeien tot maximaal 540.000 vluchten per jaar.

Hubfunctie

Maar ruim een halfjaar na die aankondiging is het nog steeds wachten op de uitwerking van haar plannen, net als op de langetermijnvisie van de VVD-minister op de luchtvaart en een besluit over de opening van Lelystad Airport. De luchtvaart verdeelt de regeringscoalitie. VVD en CDA benadrukken vooral het economisch belang van de 'hubfunctie' Schiphol, terwijl D66 en ChristenUnie juist kritisch zijn over de groei van het aantal vluchten en de gevolgen daarvan voor milieu en klimaat.

Ook vanuit de luchtvaartsector zelf is er verzet tegen een al te rigoureuze wijziging van het luchtvaartbeleid. Veelzeggend was in dat licht de reactie van de nationale luchtvaartmaatschappij KLM op het advies van Remkes. Samengevat: groei is nodig om te kunnen vergroenen.

Bron: Financieel Dagblad, 21 januari 2020

• Lees ook: Stikstofmodel Luchthaven Lelystad blijkt gemaninupuleerd door Ministerie van I&W
• Lees ook: Econoom Manshanden: "We mogen de groei van Schiphol best wel beteugelen".