Open brief aan Rutte: u heeft de plicht burgers te beschermen tegen de klimaatramp.

Marcia Luyten, journalist bij de Volkskrant en schrijver, doet een dringende oproep aan premier Rutte. Ze waarschuwt dat Nederland zich niet afstandelijk mag houden voor de realiteit.

"Geachte premier Rutte,

Het was een mooi, belangrijk gebaar dat u maakte bij het Auschwitzmonument. Ik hoop dat het overlevenden van de Holocaust en nabestaanden goed doet dat de Nederlandse overheid spijt betuigt over haar aandeel. Een paar dagen later vertelde u in Met het Oog op Morgen over uw motief om 75 jaar na de oorlog excuses aan te bieden: ‘We zijn tekortgeschoten. De Staat is hoeder van de zwaardmacht en heeft de taak te voorkomen dat de overheid een zwaard wordt tegen de bevolking in plaats van een zwaard ter bescherming van de bevolking.’

Het waren woorden die mij raakten. Ook omdat we opnieuw in een situatie zijn geraakt waarin de Nederlandse overheid nalaat zijn burgers te beschermen − een heel andere, maar ook heel gevaarlijke situatie: het gaat niet om het stampen van laarzen, ronkende oorlogstaal en het voornemen een bevolkingsgroep uit te moorden. De dreiging is zo stil als de afwezigheid van sneeuw.

Naar aanleiding van de excuses aan Holocaust-slachtoffers zegt u: ‘Wat zouden wij toen gedaan hebben? Ik hoop dat wij de goede dingen gedaan zouden hebben, maar ik weet het niet.’

Vandaag staan we opnieuw voor de uitdaging het juiste te doen. Wat we zeker weten: onze maatregelen zijn onvoldoende om de klimaatcrisis te beheersen. Als we uitgaan van de meest optimistische scenario’s koersen we af op 3 graden opwarming in 2100, en dat is ‘rampzalig’, aldus de onderzoekers die vorige week een kwart van de klimaatstudies met 5 graden stijging ‘te somber’ noemden. De oceaan warmt nu op met de energie van vijf atoombommen per seconde − een onvoorstelbare grootheid, maar deze krant checkte de bewering en die klopt. Van alle EU-landen heeft Nederland de minste duurzame energie: 7,4 procent. De uitstoot van CO2 en stikstof is in 2019 gestegen in plaats van gedaald.

Een ramp die zich in afkortingen en kengetallen aankondigt, laat zich makkelijk negeren. Tegelijkertijd dringen zich beelden op die ik mijn kinderen wil onthouden, zoals ik ze ook geen horrorfilms laat zien: gletsjers die in water oplossen. De vuurzee van Australië. De gebarsten aarde van Zuidelijk Afrika. Maar terwijl ze het onvoorstelbare nog niet zien, missen ze het kleine. Het is hun eerste winter zonder sneeuwvlokken.

Over de Oorlog zei u: ‘Ik weet niet of ik het goed had gedaan. Wij worden gelukkig niet voor die situatie geplaatst.’ We bevinden ons nu in een situatie die weliswaar totaal anders is, maar waarin eveneens moeilijke, moedige keuzes moeten worden gemaakt. Sterker, we zijn opnieuw op een punt dat de overheid willens en weten nalaat in te grijpen. In 2015 stelde de rechter in de Urgendazaak dat de Nederlandse Staat zijn wettelijke plicht verzaakt: zijn burgers onvoldoende beschermt tegen de gevaren van klimaatopwarming. In plaats van alle energie en middelen te steken in het terugdringen van broeikasgassen, ging u in beroep, vierenhalf jaar lang. Eerst bij het Gerechtshof, eind december werd het vonnis definitief bevestigd door de Hoge Raad.

Op die 20ste december sprak u weer met de verslaggever van Het Oog, de laatste ministerraad van het jaar zat erop. ‘Met uiteraard een hapje Indisch?’, vroeg zij. U: ‘Ja, ik háát verandering!’ Uiteraard vroeg ze u naar de gevolgen van de Urgendazaak: of u al last heeft van vliegschaamte. U lachte: ‘Vliegschaamte? Wat erg! Jongens, geniet toch van je leven.’

Dat is nou net de inzet van strijd: onze kinderen en aankomende generaties hebben ook het recht onbekommerd te genieten. Of, bescheidener: recht op een veilig bestaan. De verdeling van lusten en lasten speelt niet alleen tussen generaties, nu al toont zich een oneerlijk verschil. Sneeuw is er alleen nog voor kinderen die kunnen gaan skiën.

De klimaatcrisis vraagt de historicus om ver vooruit te kijken. Over 75 jaar zal het beeldmerk van de kabinetten-Rutte een schip zijn dat recht op de wal afvaart. In plaats van kapitein bent u dan de walkeerder. Niet bereid tijdig te wenden. Niet bereid te koersen op een leefbare toekomst. Geachte premier Rutte, u draagt die kapiteinsjas, hij past u, wilt u een totale mobilisatie afkondigen om te voorkomen dat uw opvolger over 75 jaar tegen onze kinderen moet zeggen: excuses voor die afwezige overheid.

Marcia Luyten
(journalist en schrijver)
Bron: Volkskrant, 4 februari 2020