Hoe de overheid volgens ingenieur Leon Adegeest sjoemelde met de stikstofcijfers van Lelystad Airport

Een verbijsterende samenvatting over de periode vanaf 2014. Hiet betreft het 'overheidsgesjoemel' om luchthaven Lelystad door te drukken. Realiseer dat alle belanghebbenden dezelfde zijn als die van Rotterdam The Hague Airport. Succesformules (in sjoemelen) worden graag integraal gecopieerd.

Hoe de overheid volgens ingenieur Leon Adegeest sjoemelde met de stikstofcijfers van Lelystad Airport
Al sinds het eerste milieurapport van Lelystad Airport in 2014 zijn er twijfels over de juistheid van de berekende stikstofdepositie. Het vakantievliegveld zou de natuur veel meer schade berokkenen dan de overheid doet voorkomen. Ingenieur Leon Adegeest (53) uit Dalfsen, voorzitter van de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL), dook in alle milieurapporten. Hij komt tot een ontluisterende conclusie. ,,Er is jarenlang gesjoemeld met de stikstofcijfers van Lelystad Airport.”

Een reconstructie.

MAART 2014

Bij elk groot project, zoals de uitbreiding van een vliegveld, moeten de effecten op natuur en milieu minutieus in kaart worden gebracht. Dit gebeurt in een milieueffectrapportage (MER). De eerste MER voor Lelystad Airport komt uit in maart 2014. Er is onder meer berekend hoeveel stikstof de nieuwe vakantieluchthaven zal uitstoten en hoeveel daarvan in kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe terecht zal komen. Dat wordt depositie genoemd. De stikstofuitstoot wordt vooral veroorzaakt door overscherende Boeings en Airbussen, maar ook het extra wegverkeer van en naar de luchthaven speelt een belangrijke rol.

Voor de noordelijke Veluwe, zo blijkt uit de berekeningen, moet rekening worden gehouden met depositiewaarden van 30 mol (de eenheid voor een hoeveelheid stof) per hectare per jaar. Dit is dermate hoog dat ‘negatieve effecten niet uitgesloten zijn’, schrijven de onderzoekers in de MER. Daarmee wordt gedoeld op schadelijke gevolgen voor kwetsbare natuur in dit beschermde natuurgebied (Natura2000).

JUNI 2014

Er gaan drie maanden voorbij als er plotseling een compleet nieuwe stikstofberekening voor Lelystad Airport op tafel ligt. Er is een foutje gemaakt, zegt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De eerste berekening klopt niet. Uit de second opinion zou blijken dat de stikstofdepositie op de Veluwe niet 30 mol bedraagt, maar slechts 0,4 mol. Een groot verschil. Maar belangrijker: de stikstofdepositie komt nu onder de 1 mol. Een cruciale grens voor het ministerie en de Schiphol Group, die Lelystad Airport zo snel mogelijk willen openen.

Dat zit zo. In 2014 wordt door de overheid gewerkt aan het optuigen van het Programma Aanpak Stikstof, nu vooral bekend als simpelweg PAS. Via deze regeling moet de natuur door de reductie van stikstof beschermd worden en tegelijkertijd groei van landbouw en industrie mogelijk blijven. Alleen projecten die qua stikstofuitstoot onder de grens van 1 mol blijven, komen in aanmerking voor een zogenoemde PAS-melding.

Meedoen aan de PAS heeft grote voordelen. Voor de uitbreiding van de luchthaven is nu geen natuurvergunning meer nodig. Zo’n natuurvergunning zou veel werk betekenen. Extra onderzoeken, voor elk natuurgebied minutieus in kaart brengen wat de gevolgen zijn, maatregelen verzinnen om de schade te compenseren. Bovendien kunnen mensen in beroep. Al met al een zeer tijdrovende klus met een onzekere uitkomst. En tijd is er niet, want het ministerie heeft haast en wil het vakantievliegveld op 1 april 2018 open hebben.

SEPTEMBER 2014

De Commissie-MER is vernietigend over het milieurapport voor Lelystad Airport. De onafhankelijke organisatie, in het leven geroepen om milieueffectrapportages van allerlei grote projecten te beoordelen, spreekt van ‘essentiële tekortkomingen’. Zo leidt de uitbreiding van Lelystad Airport volgens de Commissie tot een toename van de stikstofdepositie op meerdere beschermde Natura 2000 gebieden, zoals de Veluwe, Wieden en Weerribben. Met mogelijk ‘significante effecten’ op de natuur. Deze effecten zijn echter niet onderzocht. Dat is volgens de Commissie-MER wel ‘essentieel’ en juist de bedoeling van een milieueffectrapportage.

De Commissie-MER is vernietigend over het milieurapport voor Lelystad Airport.

Ook zijn er twijfels over de reden waarom de nieuwe stikstofberekening uit juni zoveel lager uitpakt dan de eerdere berekening uit maart. Een onderbouwing ontbreekt, waardoor de Commissie niet kan beoordelen of deze klopt. Opvallend: de stikstofdepositie van ‘Lelystad’ blijkt veel lager dan bij vergelijkbare vliegvelden, zoals Maastricht Aachen Airport en Twente Airport. Daar is de depositie wel tien keer hoger. Dat bevreemdt de onderzoekers.

Het advies van de Commissie? Herstel de tekorten in de MER en neem daarna pas een besluit over Lelystad Airport. Dat gebeurt niet, toch gaat de Commissie in november – ondanks herhaalde kritiek – alsnog akkoord met de MER van het nieuwe vakantievliegveld.

MAART 2016

Op 1 juli 2015 is de regeling Programma Aanpak Stikstof gestart. Een klein jaar later meldt het ministerie ‘Lelystad Airport’ officieel aan. Er zijn nieuwe stikstofberekeningen gemaakt. Daarvoor is gebruik gemaakt van het voor PAS-projecten verplichte rekeninstrument Aerius. De stikstofdepositie op de Veluwe blijkt ineens niet meer 0,4 mol te zijn, zoals in het goedgekeurde MER uit 2014, maar 0,8 mol. Een verdubbeling. Maar niets aan de hand; het is nog altijd onder de cruciale grens van 1 mol.

Het wegverkeer van en naar de luchthaven is in de nieuwe berekening vreemd genoeg niet meegerekend. Dat moet wel, blijkt uit een instructie bij Aerius. Door de uitbreiding van Lelystad Airport ontstaat er meer verkeer van en naar de luchthaven. Vooral wegen in de buurt van kwetsbare natuurgebieden zijn van belang. Uit de instructie: ‘Op korte afstand van een Natura 2000-gebied is vrijwel elk extra voertuig relevant.’ Het ministerie slaat de instructies in de wind. Ten onrechte, bevestigt Jan Willem Erisman, hoogleraar Integrale Stikstofstudies aan de VU Amsterdam. ,,Het is de gebruikelijke procedure om bij bouwprojecten het verkeer mee te nemen, dus óók bij de bouw van een luchthaven.”
Voor Leon Adegeest, ingenieur en voorzitter van SATL, een verzameling van 18 actiegroepen, is het absurd dat de effecten van het extra wegverkeer niet zijn meegerekend. ,,De A6 niet, de A27 niet, de A28 niet. Zelfs de Ganzenweg niet. Terwijl dit dé toegangsweg is van de Veluwe naar Lelystad Airport. En ik snap wel waarom. Als je alleen al de stikstofdepositie meetelt die het extra verkeer over de Ganzenweg veroorzaakt, kom je ruim boven de cruciale grens van 1 mol en had Lelystad Airport een tijdrovende natuurvergunning nodig gehad.”

Het wegverkeer van en naar de luchthaven is in de nieuwe berekening vreemd genoeg niet meegerekend. Dat moet wel.

De omstreden berekening uit maart 2016 wordt twee jaar lang onder de pet gehouden. Niemand kan er dus achter komen dat het wegverkeer helemaal niet is meegerekend en dat de voorgeschotelde stikstofcijfers rammelen. Kritische burgers niet, maar ook de Tweede Kamer niet.

NOVEMBER 2017

Adegeest legt eigenhandig een figuurlijke bom onder snelle opening van Lelystad Airport. De ingenieur uit Dalfsen, die straks een laagvliegroute naar Lelystad over zijn huis heeft lopen, ontdekt grote fouten in het milieueffectrapport uit 2014. De geluidsberekeningen kloppen van geen kant. In werkelijkheid zal Lelystad Airport veel meer vliegherrie produceren dan de overheid voorspiegelt. Staatssecretaris Sharon Dijksma erkent de fouten en gaat diep door het stof. De MER moet grotendeels overnieuw. De opening van het vakantievliegveld wordt uitgesteld. Er is meer tijd nodig.

FEBRUARI 2018

De reparatie van de foute MER gaat van start. Om het verloren vertrouwen terug te winnen, richt de minister Cora van Nieuwenhuizen een Bewonersdelegatie op die dat proces van dichtbij mag controleren. Adegeest is lid. Naast nieuwe geluidsberekeningen worden ook de stikstofberekeningen overnieuw gedaan. Dat gebeurt via een Aeriusberekening op 18 februari 2018. Opvallend is dat er ten opzichte van de berekening ten tijde van de PAS-melding met veel meer stikstofemissie is gerekend (+42 procent), terwijl de uitkomst juist fors lager ligt: 0,59 mol ten opzichte van 0,81 mol (-27 procent). ,,Ongelofelijk”, stelt Adegeest. ,,Met fors meer uitstoot toch een veel lagere stikstofdepositie halen. Heel knap, alleen is het onmogelijk. Maar niet voor dit ministerie...”

Dit zal overigens pas veel later blijken, want ook deze berekeningen zijn lang geheim gehouden (anderhalf jaar) waardoor ze oncontroleerbaar waren. Bijvoorbeeld voor de Bewonersdelegatie, die juist in het leven was geroepen om kritisch mee te kijken. Ook tijdens de inspraakprocedure begin 2019 was de info nog geheim. ,,Bewuste obstructie van het inspraakproces”, zegt Adegeest. ,,Daarmee is het ministerie ernstig in gebreke gebleven.”

DECEMBER 2019

Adegeest slaat wéér toe. Hij legt grote fouten in de stikstofberekeningen van Lelystad Airport bloot. Net als twee jaar eerder, toen hij de vliegherriecijfers onderuit schoffelde. In het rapport ‘Stikstofdepositie in de luchtvaart in Nederland’ toont hij aan dat de vakantieluchthaven veel meer milieuschade veroorzaakt dan het ministerie stelt. De neerslag van stikstof op de Veluwe ligt in werkelijkheid wel 35 keer hoger: 21 mol. Waarom het ministerie uitkomt op slechts 0,59 mol ontdekt Adegeest ook. Er is ten onrechte gerekend met een volstrekt onrealistische warmte-inhoud, waardoor de stikstofdepositie bewust laag is gehouden.

De neerslag van stikstof op de Veluwe ligt in werkelijkheid wel 35 keer hoger: 21 mol.

Ook ontdekt Adegeest dat de stikstofuitstoot van het wegverkeer buiten de berekeningen is gelaten. Iets wat wel had gemoeten. Bovendien is alleen de uitstoot van vliegtuigen tot 915 meter meegerekend, terwijl het gros van de vliegtuigen van en naar Lelystad boven die grens vliegt.

Zijn bevindingen slaan in als een bom. De Tweede Kamer eist opheldering van minister Van Nieuwenhuizen, maar heeft tot op heden geen inhoudelijke reactie gehad. De Commissie–Remkes, in het leven geroepen kort nadat de Raad van State de PAS naar de prullenbak verwees en Nederland in een acute stikstofcrisis stortte, nam in haar recente advies aan de minister veel aanbevelingen van SATL over. Zo adviseert Remkes om de uitstoot van wegverkeer mee te rekenen, net als het vliegverkeer boven de 915 meter. Beide is nu niet gebeurd. Ook adviseert Remkes om de afwijkende stikstofberekeningen van Adegeest onafhankelijk te laten onderzoeken.

,,In onze berekeningen komt de stikstofdepositie van Lelystad Airport uit op ongeveer dezelfde waarden als in de MER van maart 2014”, zegt Adegeest. ,,Alleen zat daar zogenaamd een foutje in. Wij zijn er na ons onderzoek van overtuigd dat er is gesjoemeld met de stikstofberekeningen om onder de cruciale 1 mol te blijven. Eronder was geen tijdrovende natuurvergunning nodig, erboven wel. Het is een droevige constatering dat de overheid blijkbaar niet meer is te vertrouwen.”

Volgens stikstofprofessor Jan Willem Erisman is het niet moeilijk om te sjoemelen met stikstofberekeningen. ,,Je moet in Aerius zelf de gegevens invoeren, zoals de emissies van je project. Daarmee kun je sjoemelen. Je geeft bijvoorbeeld op dat je bij een bouwproject met elektrische apparaten werkt, terwijl dat niet zo is. Met dat soort trucjes kun je je project rondrekenen. Als je er nul in stopt, komt er ook nul uit.”

Het is een droevige constatering dat de overheid blijkbaar niet meer is te vertrouwen.”

Bovendien is volgens Erisman weinig controle op de cijfers die worden ingevoerd en waarmee Aerius zijn stikstofberekening maakt. Daarmee ligt fraude op de loer. ,,We zijn in Nederland erg goed in staat de grens op te zoeken in dit soort zaken. Mijn vermoeden is dat het zeker gebeurt dat stikstofcijfers bewust omlaag worden gerekend.”

JANUARI 2020

Op 10 januari heeft Adegeest contact met de Aerius-helpdesk. De persoon aan de lijn blijkt de onderzoeker te zijn, die namens het RIVM in opdracht van het ministerie het stikstofrapport van SATL heeft beoordeeld. ,,Tijdens dit gesprek wordt duidelijk dat er een andere, nog onbekende stikstofberekening bestaat”, zegt Adegeest. ,,Deze is van 8 februari 2019. Hierin zijn veel wegen wél meegenomen, zoals de Ganzenweg. En er is niet met een onrealistisch hoge warmte-inhoud gerekend. Deze versie is naar het RIVM gestuurd om met ons stikstofrapport te vergelijken.”

De berekening is tot op heden niet openbaar gemaakt. In een mailwisseling tussen Adegeest en de RIVM-medewerker, in het bezit van deze krant, wordt bevestigd dat de berekening veel uitgebreider is en ook het wegverkeer omvat. ,,Logischerwijs is de stikstofdepositie van Lelystad Airport hierin veel hoger, boven de 1 mol”, stelt Adegeest. ,,Dit is puur gesjoemel, ik kan er niets anders van maken.”

Reactie van het ministerie

‘De suggestie die de SATL (Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen) doet is onjuist. In het PAS (Programma Aanpak Stikstof) was voor het project Lelystad Airport stikstofruimte gereserveerd, aangezien het was aangemerkt als een project met voorrang. Voor Lelystad Airport kon dus gebruik worden gemaakt van het PAS, ongeacht de hoogte van de stikstofdepositie. Omdat de bijdrage onder de 1 mol bleef, volstond onder het PAS een melding. De beweringen over foutieve berekeningen, worden op verzoek van de Kamer en op advies van de commissie Remkes op dit moment nog goed bekeken.’

Adegeest: ,,Dit is puur gesjoemel, ik kan er niets anders van maken.”

Bron: De Stentor, 7 februari 2020

Gerelateerd: Kamer vraagt alle geheime stukken op rond stikstof uitstoot