Het akkoord van Parijs wint voor het eerst aan politieke kracht.

Het Britse Hof oordeelt tegen de aanleg van een derde landingsbaan Heathrow. Het akkoord van Parijs wint voor het eerst aan politieke kracht. Dit heeft consequenties voor Schiphol, Lelystad en Rotterdam The Hague Airport.

Voor het eerst is door klimaatactivisten in de rechtszaal met succes een beroep gedaan op het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015. Volgens het Britse Hof van Beroep mag de aanleg van een derde start- en landingsbaan voor de Londense luchthaven Heathrow niet doorgaan omdat die in strijd is met de doelen van ‘Parijs’.

Uitleggen

Het oordeel kan grote consequenties hebben, ook buiten het Verenigd Koninkrijk. „Deze uitspraak laat zien dat het Parijs-akkoord niet zomaar een intentieverklaring is”, zegt Dennis van Berkel, die als advocaat van duurzaamheidsorganisatie Urgenda betrokken was bij de klimaatzaak tegen de Nederlandse staat. „Overheden zullen moeten uitleggen hoe hun beleid aansluit bij Parijs.”

Overheden zullen moeten uitleggen hoe hun beleid aansluit bij Parijs

Het Hof verwijt de overheid

Concreet verwijt het Britse Hof de overheid dat ze bij de planning van de nieuwe start- en landingsbaan onvoldoende rekening heeft gehouden met gevolgen voor ‘Parijs’. De uitbreiding van Heathrow was alleen gebaseerd op een Britse klimaatwet uit 2008. De rechter heeft de uitbreiding niet verboden, maar eist dat de regering duidelijk maakt hoe die zich verhoudt tot het klimaatakkoord.

Rechtsgang in Nederland

De Nederlandse milieuorganisaties Greenpeace, Natuur & Milieu en Milieufederatie Noord-Holland zijn „opgetogen”, schrijven ze in een gezamenlijke reactie. „Zowel de groeiplannen van Schiphol als de opening van Lelystad Airport zijn op geen enkele manier te rijmen met het klimaatakkoord van Parijs. Er ligt een duidelijke opdracht voor minister Van Nieuwenhuizen: klimaatdoelen zijn het allerbelangrijkst bij haar plannen voor de luchtvaart.”

Milieufederatie Noord-Holland zal de uitspraak gebruiken om naar de rechter te gaan

Milieufederatie Noord-Holland zal de uitspraak gebruiken om naar de rechter te gaan, zegt directeur Sijas Akkerman. „De eerste inschatting van onze jurist is dat dit kan. We hebben wel een concreet besluit nodig. Dat is er nog niet. De Luchtvaartnota van de minister, die nog moet verschijnen, is waarschijnlijk te abstract. Maar zodra er een besluit ligt, kunnen we naar de rechter.”

Een woordvoerder van minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) zegt desgevraagd „niet te vrezen voor eenzelfde soort uitspraak voor Schiphol en Lelystad Airport”. Schiphol wil niets zeggen over het Britse besluit.*)

Bewust buiten schot

Van Berkel van Urgenda noemt het „bijzonder” dat ook de luchtvaart het klimaatakkoord niet kan negeren, terwijl die sector zich bij de onderhandelingen met succes bewust buiten schot wist te houden. „Dit is relevant voor bijvoorbeeld de uitbreiding van Lelystad. De Nederlandse regering zal moeten uitleggen hoe die plannen aansluiten bij Parijs.”
Ook Donald Pols, directeur van Milieudefensie, voelt zich gesterkt door de uitspraak. Milieudefensie voert een rechtszaak tegen Shell om het olieconcern te dwingen zich aan de doelstelling van Parijs te houden. Pols: „Het is nu niet langer alleen een Nederlandse rechter die [in de Urgendazaak, red.] een krachtige klimaatuitspraak heeft gedaan. Bovendien gaat de uitspraak over Heathrow, en dat is dus net als Shell een bedrijf. Van deze jurisprudentie kan een krachtige werking uitgaan.”

Akkoord met tanden

De grote kritiek op ‘Parijs’ was tot nu toe dat het niet juridisch bindend was. Dat werd destijds nodig geacht om te voorkomen dat president Barack Obama het akkoord zou moeten voorleggen aan het Congres, waar het zeker zou sneuvelen.

Door deze uitspraak wint het akkoord volgens Margaretha Wewerinke-Singh, die als universitair docent in Leiden de rol van rechtspraak bij duurzame ontwikkeling onderzoekt, aan kracht. „In feite zegt deze rechter dat het langetermijndoel dat in het akkoord is vastgelegd wel degelijk tot verplichtingen leidt. Hiermee krijgt het akkoord tanden.”

Niet getornd

In het akkoord staat dat landen alles op alles zullen zetten om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de twee graden Celsius, en liefst onder de anderhalve graad. De Britse rechter zegt volgens Wewerinke-Singh nu dat niet getornd kan worden aan dat uiteindelijke doel. Maatregelen die dat in gevaar brengen tasten het akkoord aan en, ook al zijn de beleidsmaatregelen zelf niet bindend, dat mag niet.

Heathrow wil, in tegenstelling tot de Britse regering, in cassatie tegen de uitspraak. De luchthaven stelt op alle punten (waaronder geluidsoverlast en luchtkwaliteit) gelijk te hebben gekregen. Alleen niet op het gebied van klimaat. Maar dat is volgens Heathrow een onderwerp dat „bij uitstek te repareren valt”.

*) Toelichting van de BTV redactie: Deze uitspraak van minister Cora van Nieuwenhuizen is uiterst ongepast. Tot nu toe heeft zij rond het onderwerp 'luchtvaart' zichzelf op alle mogelijke manieren aan boven alle afspraken en zelfs wetten gesteld. Dit geldt voor zichzelf en haar persoonlijke groeidoelstelling van de luchtvaart, veelal gedicteerd door directie van Schiphol. Meest herkenbaar was haar uitspraak dat ze "een list ging verzinnen" om Lelystad tóch te openen. Politiek én maatschappelijk gezien een uiterst onprofessionele en onverstandige uitspraak.  
Gezien het feit dat deze 'minister van luchtvaartgroei zichzelf een geschikte opvolger ziet van premier Rutte, zou zij zich moeten aanleren op gepaste momenten haar ongelijk toe te geven om daarmee enige vorm van geloofwaardigheid te behouden. Door uitspraken als deze te doen, schoffeert zij alle regeringsafspraken en de burgers op dit gebied. Om de luchtvaart uit te breiden (zeker in Rotterdam) is een maatschappelijk draagvlak nodig, deze ontbreekt. Daarnaast hebben ondertussen alle relevante gemeentes én provincie uitgesproken tegen verdere groei. Daar zijn aan toegevoegd de eisen rond CO2 uitstoot en NOx. Een minister met enige realiteitsbesef ziet dat nu het moment is gekomen op haar groei-beloftes terug te komen en aan te tonen het landsbelang te dienen. Tot nu toe dient zij slechts het Schiphol-belang. Doorzetten van haar verrkwistende plannen zou met deze informatie aanleiding kunnen zijn dat een motie van wantrouwen of een motie van bestuurlijk onvermogen boven haar hoofd hangt.

Bron: NRC-Next, 27 februari 2020

Lees ook: Kabinet omarmt Klimaatakkoord Parijs