'Geluidsoverlast maakt mensen ziek'
Geluidsoverlast leidt onder meer tot slaapproblemen, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Op International Noise Awareness Day (26 april) wordt daar wereldwijd bij stilgestaan. Tien vragen over geluidshinder aan geluidsonderzoeker Tjeerd Andringa.
Hoe kan het dat geluid zo veel effect heeft op onze gezondheid?
Andringa: "Onze hersenen zijn de hele dag bezig met het registreren van geluid. Ze controleren of de omgeving veilig is. In een veilige omgeving kunnen we tot rust komen. In een onveilige omgeving blijven we alert. We moeten dan immers misschien wel vluchten."
"Gelukkig gebeurt dat registreren onbewust. Anders zouden we gek worden. Geluid is er namelijk altijd."
Geluidsoverlast maakt mensen ziek FOTO: Yuris Alhumaydy Unsplash
Wanneer zegt het brein dat de omgeving onveilig is?
"De analyse vindt plaats in ons reptielenbrein dat al honderden miljoenen jaren meegaat. Dat reptielenbrein herkent de meeste natuurlijke geluiden van oudsher als veilig. Denk maar aan het geluid van de branding, de wind door de bomen, fluitende vogels; geluiden die je onbewust een veilig gevoel geven en waarbij je dus kunt ontspannen."
In tegenstelling tot mechanische geluiden?
"Juist. Dominante mechanische en industriële geluiden zijn pas vrij recent zijn ontstaan tijdens de industrialisatie. Ons reptielenbrein herkent ze niet direct als veilig. Ze vallen daarom gemakkelijk in de categorie 'onveilig'."
Wat gebeurt er dan?
"Het brein is dan continu alert. Het lichaam wordt voorbereid op een eventuele vlucht- of vechtreactie: je krijgt een stoot adrenaline, de bloeddruk stijgt en je hartslag gaat omhoog."
“Mensen die vaak geluidshinder ondervinden, hebben een grotere kans op hart- en vaatziekten, zijn vaker geïrriteerd en slapen ook slechter”
Tjeerd Andringa, geluidsonderzoeker Rijksuniversiteit Groningen.
Maar daar word je toch niet direct ziek van?
"Nee, niet als het één keer gebeurt. Maar wel wanneer je gedurende langere tijd wordt blootgesteld aan dit soort geluiden en er voortdurend enige stress van ervaart. Mensen die vaak geluidshinder ondervinden, hebben een grotere kans op hart- en vaatziekten, zijn vaker geïrriteerd en slapen ook slechter."
Kunnen we het brein 'leren' dat mechanische geluiden, zoals verkeer of harde muziek, geen direct gevaar opleveren?
"Het brein leert dat in principe zelf. Kijk maar wat er gebeurt wanneer je in een andere omgeving slaapt of wanneer je net bent verhuisd. De eerste nacht hoor je allerlei geluiden die het brein niet kent. Dan word je 's nachts vaak wakker. Na een paar nachten is dat over. De hersenstam heeft geleerd wat 'thuis zijn' betekent."
Maar helemaal afleren lukt niet. Anders had niemand meer last van geluidshinder.
"Klopt. De een kan er ook beter mee omgaan dan de ander. Dat we stress krijgen van geluidsoverlast, een voorbijrazende brommer bijvoorbeeld, komt doordat we negatieve emoties aan de geluidsbron koppelen."
Hoe werkt dat?
"Telkens wanneer je die brommer hoort, speelt die negatieve emotie op en wordt de irritatie groter. Je hersenstam leert daardoor: hé, dit is belangrijk, hier moet de aandacht naartoe. Zo wordt het reptielenbrein steengoed in het detecteren van dat specifieke geluid dat je eigenlijk niet wil horen."
“Je kunt al stress krijgen van de verwachting van een geluid”
Tjeerd Andringa, geluidsonderzoeker Rijksuniversiteit Groningen
"Sterker nog: zelfs als dat geluid er niet is, is je brein ernaar op zoek. Zo kun je alleen al stress krijgen van de verwachting van het geluid."
Valt het volledig af te leren?
"Waarschijnlijk wel. Juist omdat emoties zo'n grote rol spelen. Als je die kunt loskoppelen, zul je er minder last van hebben. Maar voor zover ik weet, bestaat er nog geen therapie voor. Wel bestaan er verschillende apps met natuurgeluiden en speciale koptelefoons die het omgevingsgeluid wegfilteren."
Als geluidshinder zo'n negatief effect heeft, kan stilte dan helend werken?
"Volgens verschillende wetenschappelijke onderzoeken is dat inderdaad zo. Een studie toonde bijvoorbeeld aan dat slechts twee minuten stilte de bloeddruk en de bloedcirculatie in de hersenen op een positieve manier beïnvloedt."
“Stilte kan de hersenen op een positieve manier beïnvloeden”
Tjeerd Andringa, geluidsonderzoeker Rijksuniversiteit Groningen
"En er bestaan talloze onderzoeken waaruit blijkt dat de natuur een helende werking heeft op onze gezondheid. Niet vanwege de stilte, maar vanwege die oeroude 'veilige' geluiden van wind, ritselend blad en vogels. Iedereen die regelmatig stress ervaart, of dat nu door geluid wordt veroorzaakt of door iets anders, is gebaat bij een regelmatige dosis bos, strand of park."
Dr. Tjeerd Andringa is verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en doet onderzoek naar de beleving van geluid.
Bron: NU.nl, 29 april 2019