VN verklaart schoon en gezond milieu tot universeel mensenrecht

Nederland is medeopsteller/ondertekenaar van deze verklaring.

Vanuit het perspectief van de vereniging Bewoners Tegen Vliegtuigoverlast Rotterdamairport mag duidelijk zijn dat dit mensenrecht een sterk wapen wordt in de strijd tegen de overlast van deze vliegtuigen. Bij het begrip “schoon, gezond en duurzaam milieu” past geen vliegveld. Zeker niet op enkele honderden meters van een woonwijk. In een verklaring sloot Michelle Bachelet, Hoge Commissaris voor de mensenrechten van de VN, zich aan bij de oproep van de secretaris-generaal om dringend maatregelen te nemen om het besluit uit te voeren. Het (symbolisch) bijmengen van synthetische kerosine in de motor draag niets bij aan het bestrijden van geluidsoverlast, waarvan medisch bewezen is dat deze de gezondheid even goed aantast. Experimentele microvliegtuigjes op een batterij evenmin.

Verantwoordelijkheid Nederlandse regering

Hoewel de Nederlandse regering op de achtergrond juist plannen maakt om structureel vliegverkeer van Schiphol over te hevelen naar regionale vliegvelden, waaronder RTHA, is deze internationaal erkende mensenrecht een sterke basis om dit plan tegen te gaan. Nederland is immers mede¬ondertekenaar.
De regering heeft een heldere en concrete opdracht: laat de luchtvaart structureel krimpen. Dat kan door te starten met het verbannen van vluchten op Europese bestemmingen. Hiermee is een eerste stap gezet in de richting om de burger een “schoon, gezond en duurzaam milieu” te bieden. De Verenigde Naties spreekt van een 'resolutie voor de hele planeet'. Privaat economische belang van een luchthaven of vliegmaatschappij is hier totaal niet relevant.

• Hieronder een vertaling van het betreffende bericht op de website van de Verenigde Naties, waarin de achtergrond wordt besproken, maar ook de consequenties voor regeringen. De oorspronkelijke tekst op de  website VN staat hier en bevat tevens audiofragement

Algemene Vergadering van de VN verklaart toegang tot schoon en gezond milieu tot universeel mensenrecht

Met 161 stemmen voor en acht onthoudingen* heeft de Algemene Vergadering van de VN donderdag een historische resolutie aangenomen, waarin toegang tot een schoon, gezond en duurzaam milieu tot een universeel mensenrecht wordt verklaard.
De resolutie, die gebaseerd is op een soortgelijke tekst die vorig jaar door de Mensenrechtenraad is aangenomen, roept staten, internationale organisaties en bedrijven op meer inspanningen te leveren om een gezond milieu voor iedereen te waarborgen.
De secretaris-generaal van de VN, António Guterres, verwelkomde het "historische" besluit en zei dat de baanbrekende ontwikkeling aantoont dat de lidstaten de handen ineen kunnen slaan in de collectieve strijd tegen de drievoudige planetaire crisis van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling.
"De resolutie zal helpen om onrechtvaardigheden op milieugebied te verminderen, beschermingskloven te dichten en mensen mondiger te maken, vooral diegenen die zich in kwetsbare situaties bevinden, waaronder verdedigers van de mensenrechten op milieugebied, kinderen, jongeren, vrouwen en inheemse volkeren", zei hij in een verklaring die door zijn bureau van de woordvoerder werd vrijgegeven.
Hij voegde eraan toe dat het besluit de staten ook zal helpen hun verplichtingen en verbintenissen op het gebied van milieu en mensenrechten sneller na te komen.
"De internationale gemeenschap heeft dit recht universeel erkend en ons dichter bij de verwezenlijking van dit recht voor iedereen gebracht", zei hij.
Guterres onderstreepte echter dat de aanneming van de resolutie "slechts het begin is" en drong er bij de naties op aan om dit pas erkende recht "voor iedereen, overal" tot realiteit te maken.

Dringend actie nodig

In een verklaring juichte Michelle Bachelet, Hoge Commissaris voor de mensenrechten van de VN, het besluit van de Vergadering toe en sloot zich aan bij de oproep van de secretaris-generaal om dringend maatregelen te nemen om het besluit uit te voeren.
"Vandaag is een historisch moment, maar alleen bevestigen dat wij recht hebben op een gezond milieu is niet genoeg. De resolutie van de Algemene Vergadering is heel duidelijk: staten moeten hun internationale verbintenissen nakomen en hun inspanningen opvoeren om deze te realiseren. We zullen allemaal veel ergere gevolgen ondervinden van milieucrisissen, als we niet samenwerken om ze nu collectief af te wenden," zei ze.
Mevrouw Bachelet legde uit dat milieumaatregelen op basis van mensenrechtenverplichtingen een vitaal vangnet vormen voor economisch beleid en bedrijfsmodellen.
"Het benadrukt de onderbouwing van wettelijke verplichtingen om te handelen, in plaats van eenvoudigweg van discretionair beleid. Het is ook doeltreffender, legitiemer en duurzamer", voegde zij eraan toe.

Een resolutie voor de hele planeet

In de tekst, die in juni jongstleden oorspronkelijk werd ingediend door Costa Rica, de Maldiven, Marokko, Slovenië en Zwitserland, en nu door meer dan 100 landen wordt mede-ingediend, wordt opgemerkt dat het recht op een gezond milieu verband houdt met het bestaande internationale recht en wordt bevestigd dat de bevordering ervan de volledige tenuitvoerlegging van multilaterale milieuovereenkomsten vereist.
Ook wordt erkend dat de gevolgen van klimaatverandering, het niet-duurzame beheer en gebruik van natuurlijke hulpbronnen, de verontreiniging van lucht, land en water, het ondeugdelijke beheer van chemische stoffen en afval, en het daaruit voortvloeiende verlies aan biodiversiteit afbreuk doen aan het genot van dit recht - en dat milieuschade negatieve gevolgen heeft, zowel direct als indirect, voor het effectieve genot van alle mensenrechten.
Volgens de speciale VN-rapporteur voor mensenrechten en milieu, de heer David Boyd, zal het besluit van de Vergadering de aard zelf van de internationale mensenrechtenwetgeving veranderen
"Regeringen doen al tientallen jaren beloften om het milieu schoon te maken en de klimaatnoodsituatie aan te pakken, maar het hebben van een recht op een gezond milieu verandert het perspectief van mensen van 'bedelen' naar het eisen van regeringen om in actie te komen", vertelde hij onlangs aan UN News.

Een overwinning met vijf decennia voorbereiding

In 1972 was de Milieuconferentie van de Verenigde Naties in Stockholm, die eindigde met een eigen historische verklaring, de eerste die milieukwesties op de voorgrond van de internationale bezorgdheid plaatste en het begin markeerde van een dialoog tussen geïndustrialiseerde en ontwikkelingslanden over het verband tussen economische groei, de verontreiniging van lucht, water en de oceaan, en het welzijn van mensen overal ter wereld.
De VN-lidstaten verklaarden toen dat mensen een fundamenteel recht hebben op "een milieu van een kwaliteit die een waardig en goed leven mogelijk maakt" en riepen op tot concrete actie en de erkenning van dit recht.
Na tientallen jaren werk van naties in de frontlinie van de klimaatverandering, zoals de eilandengroep van de Malediven, en van meer dan 1.000 maatschappelijke organisaties, heeft de Mensenrechtenraad in oktober jongstleden dit recht eindelijk erkend en de Algemene Vergadering van de VN opgeroepen hetzelfde te doen.
"Het recht heeft een vaste plaats gekregen in de Verklaring van Stockholm van 1972 en is nu opgenomen in grondwetten, nationale wetten en regionale overeenkomsten. Het besluit van vandaag verheft het recht tot waar het thuishoort: universele erkenning", verklaarde Inger Andersen, hoofd van het VN-milieu, in een verklaring die deze donderdag werd gepubliceerd.
De erkenning van het recht op een gezond milieu door deze VN-organen is weliswaar niet juridisch bindend - wat betekent dat landen geen wettelijke verplichting hebben om zich eraan te houden - maar zal naar verwachting een katalysator zijn voor actie en gewone mensen in staat stellen hun regeringen ter verantwoording te roepen.
"De erkenning van dit recht is dus een overwinning die we moeten vieren. Mijn dank gaat uit naar de lidstaten en naar de duizenden maatschappelijke organisaties en groepen van inheemse volkeren, en tienduizenden jongeren die onophoudelijk voor dit recht hebben gepleit. Maar nu moeten we op deze overwinning voortbouwen en het recht ten uitvoer leggen", voegde mevrouw Andersen eraan toe.

Drievoudige crisisrespons

Zoals de secretaris-generaal van de VN al zei, zal het pas erkende recht van cruciaal belang zijn voor de aanpak van de drievoudige planetaire crisis.
Dit verwijst naar de drie belangrijkste onderling samenhangende bedreigingen voor het milieu waarmee de mensheid momenteel wordt geconfronteerd: klimaatverandering, vervuiling en verlies van biodiversiteit - allemaal genoemd in de tekst van de resolutie.
Elk van deze problemen heeft zijn eigen oorzaken en gevolgen en die moeten worden opgelost als we een leefbare toekomst op aarde willen hebben.
De gevolgen van de klimaatverandering worden steeds duidelijker, door de intensiteit en de ernst van droogten, waterschaarste, bosbranden, de stijging van de zeespiegel, overstromingen, het smelten van poolijs, catastrofale stormen en de afnemende biodiversiteit.
Ondertussen is luchtverontreiniging volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de belangrijkste oorzaak van ziekte en voortijdige dood in de wereld, met meer dan zeven miljoen mensen die elk jaar voortijdig sterven als gevolg van verontreiniging.

Ten slotte heeft de afname of het verdwijnen van de biologische diversiteit - waaronder dieren, planten en ecosystemen vallen - gevolgen voor de voedselvoorziening, de toegang tot schoon water en het leven zoals wij dat kennen.
* Staten die zich van stemming hebben onthouden: China, Russische Federatie, Wit-Rusland, Cambodja, Iran, Syrië, Kirgizië en Ethiopië.
(Oorspronkelijke tekst vertaald van de UN.org website.)

Bron: website Verenigde Naties, 28 juli 2022

Lees ook: news.un.org/climate-change