Duurzaam vliegen: de stand van zaken
De droom van duurzaam vliegen lijkt verder weg dan ooit.
Recente ontwikkelingen in de luchtvaartsector hebben een schaduw geworpen over de ambitieuze plannen voor een groenere toekomst van de luchtvaart. Verschillende toonaangevende fabrikanten hebben hun projecten voor duurzame vliegtuigsystemen stopgezet of opgeschort, wat ernstige gevolgen heeft voor de verduurzamingsdoelstellingen van de sector richting 2050.
Duitse luchttaxibouwer Lilium failliet. Dit is één van de vele -voorspelde- projecten die sneuvelden in het zoeken naar verduurzamen van de luchtvaart. Afbeelding: promotiefoto Lilium.
Stopgezette en opgeschorte projecten
Hoewel de zoektocht naar duurzame oplossingen voor de luchtvaart al jaren gaande is, hebben recente tegenslagen een domper gezet op deze inspanningen:
- Airbus: Het Europese luchtvaartconcern heeft zijn ambitieuze project voor een waterstofaangedreven vliegtuig, bekend als de ZEROe, voor onbepaalde tijd uitgesteld. Dit toestel zou in 2035 operationeel moeten zijn, maar technische uitdagingen en hoge kosten hebben geleid tot deze beslissing.
- NASA trekt de stekker uit zijn project rondom elektrisch vliegtuig X-57. Het ruimtevaartbedrijf zou in 2021 nog helemaal klaar zijn om te gaan vliegen, maar nu blijkt dat het vliegtuig nooit de grond zal verlaten. De X-57 zou niet veilig zijn en daarom wordt het project toch afgeblazen.
- Schiphol: Met veel tamtam werd in 2021 PowerUp gelanceerd, elektrisch vliegen door heel Europa, tot 1.000 km afstand. Start: begin 2025. Stand van zaken: er is nog niets gebeurd.
- KLM en TU-Delft: Groot nieuws in 2020 De KLM laat eigen vliegtuig bouwen, met de TU-Delft. Men vergeet dat de KLM alleen maar vliegtuigen koopt en nog nooit wat gebouwd heeft. Het modelvliegtuigje had tijdens de testvlucht een harde landing waarbij het brak. Nadien nooit meer wat gehoord.
- FlyWithLucy: In 2021 pretentieus geintroduceerd bericht van regionaal netwerk tussen alle Nederlandse vliegvelden. Hier "natuurlijk" een belangrijke rol voor Rotterdam The Hague Airport. Vanaf 2023 nooit meer wat vernomen...
- Boeing: De Amerikaanse vliegtuigbouwer heeft de ontwikkeling van zijn elektrische vliegtuig, de eFlyer, stopgezet. Boeing citeerde beperkingen in batterijcapaciteit en het gebrek aan infrastructuur als hoofdredenen.
- Rolls-Royce: De Britse motorenfabrikant heeft zijn programma voor de ontwikkeling van ultrazuinige (waterstof) vliegtuigmotoren opgeschort. Dit project was gericht op het verminderen van brandstofverbruik met 25% ten opzichte van huidige motoren.
- Maeve.aero: Een Nederlandse startup dat wel even het elektrisch vliegen zou realiseren. Project is inmiddels gestopt. Nieuwe subsidies zijn aangevraagd voor hybride toestellen.
- TU-Delft: Een startup wil elektrisch vliegtuig bouwen met extreem lange vleugels om de accu's plus 8 motoren te plaatsen. Men vergeet dat deze vleugels direct na montage afbreken onder eigen gewicht. Toch zoeken ze nog 7 miljard euro om over 10 (!) jaar een tekening klaar te hebben.
- Shell heeft de bouw van Europa's grootste biobrandstoffenfabriek in Pernis neergelegd omdat het niet rendabel zou zijn.
- Universal Hydrogen: het pioniersbedrijf dat in maart 2023 een gedeeltelijk op waterstof aangedreven vlucht uitvoerde vanuit Moses Lake, heeft de $100 miljoen die het bij investeerders ophaalde opgebruikt en is failliet gegaan.
- Safran: De Franse luchtvaartspecialist heeft de ontwikkeling van zijn hybride-elektrische aandrijfsysteem voor regionale vliegtuigen gestaakt, waarbij ze wezen op de technologische beperkingen en de hoge kosten.
- Lilium, een Duitse fabrikant van vliegende taxi's, heeft voor de tweede keer faillissement aangevraagd. Ondanks eerdere toezeggingen van o.a. Mobile, blijven de gevraagde investeringen uit. Commerciële investeerders zien geen heil in dit concept pretentieuze 'verduurzaming'.
- SAF: biobrandstof (SAF) gaat de luchtvaart niet redden, De IATA stelt dat op korte termijn voorzien kan worden van slechts een miniem deel van de mondiale brandstofbehoefte van de luchtvaart: 0,53 procent.
- En zo zijn er nog veel meer mislukkingen. Er is nog geen 1 succes dat geschikt is voor grootschalige commerciële toepassing.
Brandstoftanker truck op vliegveld, met reclame voor biobrandstof. FOTO: Neste
Gevolgen
Gevolgen voor de verduurzaming van de luchtvaart in 2050.
Deze reeks (voorspelbare) tegenslagen heeft verstrekkende gevolgen voor de ambities van de luchtvaartsector om tegen 2050 CO2-neutraal te worden:
- Vertraagde innovatie: Het stopzetten van deze projecten betekent een aanzienlijke vertraging in de ontwikkeling van cruciale technologieën die nodig zijn voor duurzaam vliegen. Dit zet de tijdlijn voor het bereiken van emissievrij vliegen onder druk.
- Afhankelijkheid van conventionele technologie: Met het uitblijven van doorbraken in duurzame technologieën zal de sector langer afhankelijk blijven van conventionele, vervuilende vliegtuigen. Boeing en Airbus verwachten nog steeds dat er de komende twintig jaar 40.000 nieuwe vliegtuigen nodig zijn, wat zal leiden tot een verdubbeling van de huidige wereldwijde vloot.
- Toenemende CO2-uitstoot: De groei van de luchtvaartsector, gecombineerd met het gebrek aan duurzame alternatieven, zal leiden tot een verdere toename van de CO2-uitstoot. Dit staat haaks op de klimaatdoelstellingen en de noodzaak om de opwarming van de aarde te beperken.
- Economische impact (1): De luchtvaartindustrie staat voor een dilemma: investeren in dure, onzekere technologieën of vasthouden aan bewezen maar vervuilende systemen. Dit kan leiden tot hogere ticketprijzen en mogelijk een rem op de groei van de sector.
- Economische impact (2): De (Nederlandse) belastingbetaler heeft honderden miljoenen euro uitgekeerd aan projecten waarvan vooraf bekend was dat ze gedoemd waren/zijn te mislukken.
- Toename greenwashing: Omdat de luchtvaart geen hogere prijzen wil berekenen en geen accijns of BTW wil afdragen over de brandstof, blijft deze industrie hun groeiplannen verkopen op basis van onhaalbare technische ontwikkelingen. Er zal nog meer greenwashing ontstaan vanuit deze branche.
- Druk op alternatieve oplossingen: Met het wegvallen van deze ambitieuze projecten zal er meer nadruk komen te liggen op andere verduurzamingsstrategieën. Helaas blijkt dat de inzet van biobrandstof (SAF) evenmin haalbaar is. De bedachte oplossingen kunnen door tal van redenen alleen op kleine schaal worden ingezet en kunnen nooit voldoende zijn om de sector volledig te verduurzamen.
- Heroverweging van groeiplannen: De tegenslagen in duurzame technologie dienen aanleiding te zijn tot een heroverweging van de groeiplannen van luchthavens en luchtvaartmaatschappijen. Deze plannen zijn immers nagenoeg allen gebaseerd op bovenstaande mislukte 'technologische vernieuwingen'. Dit sluit aan bij de oproep van de BTV Rotterdam en milieuorganisaties zoals Greenpeace, die pleiten voor een krimp van de sector, met name voor korte vluchten.
- Strengere handhaving: De overheid dient strenger te handhaven op situaties waar langdurig luchtvaartactiviteiten worden uitgevoerd die niet voldoen aan de nationale en internationale regelgeving.
Eigen ontwerp vliegtuig van de KLM en TU Delft de "V" Na 2020 nooit meer van gehoord.
Oorzaken:
De opsomming van het aantal gefaalde projecten is niet volledig. Je ziet wel belangrijke parallellen in de oorzaken van het falen. De belangrijkste is: geld. Verduurzamen van vliegen is zo kostbaar, dat het niet realistisch is deze kosten aan de klant door te berekenen. Een andere oorzaak is natuurkundig. De energiedichtheid van alternatieve energie is erg laag, waardoor vliegtuigen veel zwaarder worden. En de beperkte beschikbaarheid speelt een belangrijke rol. Voorbeeld: vliegtuigen op waterstof zijn alleen rendabel wanneer alle vliegvelden deze brandstof aanbieden; dat is logistiek onmogelijk.
Er zijn nog wel enkele (kleinschalige) experimentele projecten die claimen zich inzetten voor grote elektrisch aangedreven vliegtuigen of het ombouwen van vliegtuigen tot een hybride waterstof vliegtuig. Uiteraard is elke vorm van research op zich een mooi initiatief. Wie echter nader onderzoek doet, ziet dat deze plannen op termijn zullen stranden door dezelfde argumenten als waardoor de voorgangers sneuvelden. Niettemin gaan er miljoenen aan subsidies belastinggeld naar dergelijke bedrijven, waardoor de vraag kan ontstaan of deze bedrijven mogelijk een verdienmodel hebben ontwikkeld in het aanvragen van deze subsidies. Vaak worden er vanuit de subsidiegever geen harde eisen gesteld die garanderen dat de bedragen niet verdampen. Kortom, concrete deadlines of doelstellingen ontbreken, hierdoor ontstaat het risico dat subsidies verdwijnen in de spreekwoordelijke bodemloze put. Ook worden initiatieven getraceerd die worden gebruikt om de ernstig vervuilende luchtvaartsector te ‘greenwashen’.
Conclusie
De recente ontwikkelingen in de luchtvaartsector tonen aan dat de weg naar duurzaam vliegen vol obstakels zit. De stopzetting en opschorting van belangrijke innovatieprojecten door toonaangevende fabrikanten zetten de ambitie om in 2050 CO2-neutraal te vliegen ernstig onder druk.
Deze situatie vraagt om een kritische herbeoordeling van de toekomst van de luchtvaart. Te lang is de vlucht vooruit gekozen. Nu is het moment gekomen dat de sector zich moet voorbereiden op een scenario waarin drastische maatregelen, zoals het beperken van vluchten en het investeren in alternatieve vervoersmiddelen, noodzakelijk zullen zijn om de klimaatdoelstellingen te halen. Een luchthaven als Rotterdam The Hague Airport biedt aantoonbaar geen belangrijke bijdrage voor de regio. Ook hier moet kritisch naar gekeken worden hoe deze ruimte schoon en duurzaam kan worden ingericht. De gevalideerde berekeningen bieden veel perspectief.
De uitdaging voor de luchtvaartindustrie is nu groter dan ooit: de groeiende vraag naar mobiliteit is door hen gecreëerd door onder meer de veel te lage tarieven en de vrijstellingen van diverse belastingen. De luchtvaartindustrie draait deze stelling echter om en stelt dat de vraag naar meer reizen het nodig maakt dat er meer vliegtuigen komen.