Sluiting van ‘Zestienhoven’ zou Rotterdam een groot maatschappelijk voordeel opleveren

Bij sluiting van Rotterdam The Hague Airport zou het woningwaardeverlies door geluidsoverlast wegvallen en de ruimte van de geluidscontour kan benut worden voor woningbouw, recreatie en natuur, stelt Walter Manshanden.

Wel vliegen. Niet wonen

We kunnen bijna overal heen vliegen voor een lage prijs, maar een betaalbare woning vinden is lastig. Kort gezegd: we kunnen tegenwoordig wel vliegen, niet wonen. Willen we goedkoop wonen of goedkoop vliegen? Het is de taak van politici de afweging over het gebruik van schaarse middelen te maken. Het is óf vliegen, óf woningen bouwen in een regio (Rotterdam) waar ruimte schaars is. Voor die afweging is informatie nodig, informatie die ontbreekt door de invloed van diezelfde sector: de luchtvaart.
De sector claimt al decennia bij te dragen aan welvaart, werkgelegenheid en het vestigingsklimaat. Bij welvaart ligt de relatie in landen als Nederland overwegend omgekeerd: welvaart stuurt de vraag naar luchtvaart. Werkgelegenheid doet er tegenwoordig niet toe, anders dan 40 jaar geleden. Twee onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen toonden aan dat regionale luchthavens geen extra economisch effect hebben. ESB, een tijdschrift voor economen, publiceerde in februari verschillende artikelen waarin onder meer wordt gesteld dat het belang van de luchtvaart overschat is. Het vestigingsklimaat wordt door zo veel meer factoren dan luchtvaart beïnvloed. Zoiets blijkt uit het failliet van het Belgische Sabena in 2001: de Europese Commissie is erna niet uit Brussel vertrokken. De hoofdkantoren van Unilever en Shell zijn om fiscaal-technische redenen van Rotterdam en Den Haag naar Londen verplaatst. Een luchthaven voor overwegend uitgaand Europees vakantieverkeer voegt niets aan toe aan het vestigingsklimaat van Rotterdam.

Walter Manshanden - Netherlands Economic Observatory. Foto: www.neo-observatory.nl

Vooruitgang door krimp luchtvaart

Een regio kan er zeer zeker op vooruitgaan als de luchtvaart er krimpt of de luchthaven sluit. Een studie die ik samen met Leo Bus opstelde op verzoek van bewoners rond Rotterdam The Hague Airport (RTHA), wees al uit dat een positieve maatschappelijke uitkomst van vliegveldkrimp niet uitgesloten is. Voor de bereikbaarheid van Rotterdam maakt krimp of sluiting van RTHA niet uit; Schiphol is praktisch even goed bereikbaar voor reizigers, zeker met de trein. Eventuele sluiting zou Rotterdam een groot maatschappelijk voordeel verschaffen: het woningwaardeverlies door geluidsoverlast valt weg, de ruimte van de geluidscontour valt vrij en kan benut worden voor woningbouw, recreatie en natuur, zaken waar in en rond Rotterdam grote behoefte aan is. Dan wint de stad aan het juiste soort welvaart en welzijn. Luchtvaart sluit andere ontwikkelingen op die plek nu uit.
De reden waarom CDA-raadslid René Segers-Hoogendoorn met de vuist op tafel slaat, is dat een aangenomen motie over zulke gevraagde informatie niet is uitgevoerd. De luchtvaart beheerst namelijk het informatieproces en stelt niet zichzelf ter discussie. Zo ontstaat een stroom van studies over de vermeende economische voordelen naar de politici en de media, benadrukt de Luchtvaartnota het publieke belang, stuurt de sector in Rotterdam zelf participatieprocessen aan, met het frustreren van omwonenden als gevolg. En veranderen gedeputeerden plots 180 graden van mening over de Luchtvaartnota, tot het niet uitvoeren van aangenomen moties door politici aan toe.

Vijand zijn van maatschappelijke welvaart

Zo kunnen we niet verder. Het is in de economie bekend dat lobby’s de vijand zijn van maatschappelijke welvaart, omdat zij politieke keuzes in hun voordeel bijsturen.
Maar het tij kantelt de laatste jaren. De nationale GGD GHOR bevestigt het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) uit 2018, om uit te gaan van 45 dB(A) als geluidsgrens waarboven maatregelen nodig zijn. Bewoners, de binnenlandse recreatiesector en gemeenten die last hebben van nadelen van luchtvaart schaffen ook wetenschappelijke en verifieerbare informatie aan en schakelen architecten in die ruimtelijke plannen maken. Er zijn nu studies die laten zien dat krimp van de luchtvaart of sluiting van de luchthaven maatschappelijk voordelen biedt; in Limburg zelfs twéé. Wetenschappelijke informatie die het belang van luchtvaart relativeert krijgt meer aandacht. Met deze informatie, hoe onwelgevallig ook voor de sector, kan de politiek een overwogen en bewuste keuze maken.
CDA’er René Segers-Hoogendoorn moet drie keer met de vuist op tafel slaan om het onderzoek te krijgen dat alle toekomstscenario’s en beleidskeuzes over RTHA omvat. Dus ook een beleidskeuze voor krimp. En als we toch bezig zijn: een keuze voor sluiting, aangevuld met extra woningbouw, natuur en recreatie, een voor die plek Central Park-achtig ontwerp door een toparchitect. En een ander toekomstgericht beleid over het vestigingsklimaat, innovatie en onderwijs. Behalve dat deze optie serieus erkend wordt, krijgt de politiek het primaat over onafhankelijke en volledige informatie terug. Dan hebben we een politiek en een overheid die wetten en regels stelt die voor elke sector gelijk zijn, boven de sectoren staat en dus ook de luchtvaart aanstuurt. Ten bate van de regio Rotterdam.
Walter Manshanden is regionaal econoom en mede-eigenaar van het bureau Netherlands Economic Observatory in Rotterdam

Bron: NRC, 25 mei 2022

********************

Uit de samenvatting van Universiteit Groningen:

Abstract